Nadat een storm zijn twee van boten gemaakte bruggen had vernietigd, zo lezen we in boek zeven van Herodotus’ Historiën, gaf de Perzische koning Xerxes (485-465 v. Chr.) de opdracht om de Hellespont te geselen met driehonderd zweepslagen, haar te bewerken met brandijzers en te boeien door een paar ketenen in het water te gooien. Deze handeling doet voor ons hilarisch aan, omdat de gedachte van een ‘lex talionis’ tussen mens en natuur lang doorbroken is door de van oorsprong christelijke gedachte van de mens als hoeder van de natuur.
 
Sinds de moderne natuurwetenschappen hun opgang hebben gemaakt, doet de mens zich voor als heer en meester van de natuur. Een strikte oppositie tussen cultuur en natuur kan daarom niet langer gehandhaafd worden. De exploitatie van de aarde als onuitputtelijke energiebron is echter niet altijd vanzelfsprekend geweest. Leidschrift brengt daarom een nummer uit dat samengesteld is rond het thema ‘cultuur en natuur’. De auteurs van de artikelen is gevraagd om een bijdrage te leveren over de wisselwerking tussen de mens en zijn leefomgeving of milieu in verschillende tijdperken van de geschiedenis. Door de wisselwerking centraal te stellen, werd voorkomen dat de artikelen eenzijdig over de vooruitgang van de menselijke technologie of over milieuproblematiek zouden handelen. Er is ook gezocht naar een evenwichtige verdeling van de artikelen over de verschillende tijdperken en de verschillende aspecten (klimaat, waterbeheersing, bosbouw et cetera) van het onderwerp.
 
In de inleiding brengt Henk van Zon de uiteenlopende bijdragen samen onder de noemer ‘milieugeschiedenis’. Hij geeft hierna een verdere omschrijving en een bescheiden historiografisch overzicht van deze subdiscipline. Hoewel ze nog niet echt een geïnstitutionaliseerd onderzoeksgebied vormt, kenmerkt milieugeschiedenis zich door haar interdisciplinariteit. Vandaar ook dat er in dit nummer bijdragen van archeologische en historisch-geografische aard zijn opgenomen. Tenslotte gaat het om een breed en complex onderzoeksgebied, waar nog veel onderzoek valt te verrichten. We hebben gepoogd een aanzet te geven.
 
ARTIKELEN
Henk van Zon, Milieugeschiedenis, begripsbepaling en tussenstand
Graham Shipley, Landscapes of the ancient Peloponnese. A humangeographical approach
Anthonie Heidinga, Mens en klimaat in de droge tiende eeuw
Chloé Deligne, Stedelijke economie en ecologie. Waterbeheer in Brussel en omgeving (1000-1700)
Peter Boomgaard, Zeven eeuwen confrontaties tussen mens en tijger
Alicia Schrikker, Grenzen aan de beschaving. Jacques Fabrice van Senden en de ontwikkeling van het achterland van Trincomale op Ceylon in 1786
Pim Kooij, Op zoek naar levende natuur
Donald Hughes, Nature and culture in the Pacific islands
Jan Oosthoek, Thema’s uit de Britse bosgeschiedenis